Gjuha Shqipe Etimologji

Shkruan Mili Butka

Etimologji mbi fjalën “Doganë”
Si fillim po shkruaj se çfarë nënëkuptojmë më fjalën; Pikë?
Një fjalë apo emërtim i hershëm ky, e sigurisht shqiptare, prej  të cilës burojnë mijra fjalë të tjera në gjuhën shqipe, por edhe në shumë gjuhë të tjera të huaja.

Madje shumë fjalë të njohura ndërnacionale ato tashmë, burojnë nga fjala shqipe “Pikë” si psh; Pikante, Pikatore, Pikturë, “Pikerinë” “Pikto-Sfikto”, Piks-mpiks “Fiks”  e plot të tjera që do shohim në vazhdim.
Me fjalën “Pikë” nënëkuptojmë skajin më të fundit “Cakun takun” takimin e dy drejtzave apo më shumë në një pikë të vetme konkrete ose vizionale, kulmi i një objekti çfardo, shkalla më e lartë e arritur në zhvillimin e diçkaje, pika më e lartë e shfaqjes së një dukurie apo përsosmërisë, përpikmëri. Kulmi i gëzimit, i suksesit, i dijes, i lumturisë etj.
Në rregullat e drejtshkrimit “Pika” vendoset në fund të fjalisë, ashtu siç përdoret ne rastet kur duam të tregojmë një veprim të pa diskutueshëm, p.sh “Kjo punë është e mbaruar dhe Pikë”
Në gjuhën angleze fjala “Pike” quhet “Point” në ate greke quhet; “Teli”
Shikojme një tabele krahasuese të fjalës “Pikë” nga gjuha shqipe me atë angleze dhe greke, tek gjuha  e jonë shqipe të gjitha fjalët e mara si shembuj kanë për rrënjë fjalën “Pikë” e ndërsa në gjuhët e tjera kjo gjë nuk ndodh ato largohen nga rrënjet e tyre përkatësisht në anglisht nga “Point dhe tek grekja nga fjala rrënjë “Telio”

• Shqip ………… Ang. …………. Grek
• Pikë ………….. Point ………… Telio (Simeío)
• Piku ………….. Peak …………. aichmís
• Pikoj …………. Drip ………….. Stagóna
• Pikatore …….. Dropper …….. Stagonómetro
• Pikëllim …….. Pain ………….. Pónos
• Pis …………….. Dirty. ……….. Simádi
• Pikas ……………? ……………… Entópise
• Pikante ………. Spicy ………… Pikántika
• Mpiksje ……… Clot ………….. Thrómvon
• Piktor ………… Painter ………. Zográfos
• Pikerin ………..Egg box …….. Koutí avgón

Pra fjala greke; Télos = Pikë, quhet kështu sepse tregon fundin e një rreshti, fraze, fjale, apo diçkaje tjetër, aty ku përfundon ashtu si në rastin e fjalës “Pikë” të gjuhës shqipe etj.
Në greqisht kemi:
Τέλος …………….. télos……………….. Fund
Τελειώνει …….….teleiónei……….Perfundon
Tελωνειο ………. teloneio……………Doganë
Pas kësaj duke ditur tashmë kuptimin e fjalës; “télos” baraz kjo “fund” aty ku përfundon “Ana – Tokë”
Ne gegenisht; Anë = On’ kemi; Del –në An’, del në Onë = Tel/on-io = Dog/anë, Tok/anë, në anën tjetër të; Tokës Anë – Doganë.
Diçka e përfunduar krejtësisht, e tëra, por edhe e përkryer pra e kryer me sukses, në gjuhën shqipe kemi; Ja Del,  “Ia doli M’Anë” ashtu si edhe në greqisht kemi; “Tel, Telia = krejt” dhe po e njëjta fjalë jep persëri; “telia = e përkryer”
Fjala; “Tel” e greqishtes nuk është asgjë tjetër përveçse fjala e pastër shqipe “Del” “Dal” por edhe “n’Dal”, e cila tregon fundin “extrem” të një diçkaje në hapësirë, largësi dhe lartësi e në fakt ajo buron pikërisht prej aty, epiqëndrës së këtij universi … Aty ku ku përfundon e rinis Gjithësia …
Mili Butka
Korçë me 25-2-2016.